Gorąca kawa, czajnik z wrzątkiem, talerz z zupą... pierwsza pomoc w oparzeniu

Dzieci są bardzo ruchliwe, są też niestety nieświadome zagrożeń. Wystarczy sekunda- kubek kawy stojący na stole, czajnik z wrzątkiem, talerz z gorącą zupą, garnki, pokrywki, żelazko... tak szybko może dojść do oparzenia. I niestety dzieje się to często. Około 50–80% wszystkich oparzeń dotyczy właśnie dzieci, głównie w wieku 2–4 lat.

Nie jestem chirurgiem, jednak jako pediatra widzę bardzo często dzieci z poparzeniami, często ich opiekunowie zupełnie nie wiedzą co robić, a zrobić mogą wiele.

Postanowiłam więc napisać ten post i zadedykować go wszystkim tym, którzy sprawują opiekę nad dziećmi. Moim życzeniem jest dotrzeć do jak największej ilości osób, by miały wiedzę i umiejętności na wypadek oparzeń.

Kiedy możesz podjąć samodzielne leczenie w domu?

Zapamiętaj- możesz wdrożyć leczenie samodzielnie w domu, tylko w przypadku oparzenie I lub IIa stopnia, o powierzchni oparzenia nie większej niż 5%, z wykluczeniem okolic wstrząsorodnych i tylko u dziecka >1. rż.

(musimy się więc nauczyć oceniać % powierzchni oparzenia oraz jej głębokość. Nie jest to trudne. Dokładnie o tym poniżej).

Jeśli natomiast:

oparzenie dotyczy okolic wstrząsorodnych (są to okolice anatomiczne szczególnie czułe na uraz, ze względu na ich bardzo bogate unaczynienie i unerwienie). Należą do nich głowa i szyja, stopy, dłonie, krocze oraz doły pachowe i podkolanowe. Urazy dotyczące powyższych okolic są niezwykle niebezpieczne, nawet w przypadku oparzeń o niewielkiej rozległości i głębokości.
oparzenie dotyczy noworodka lub niemowlęcia
oparzenie określone jest na II stopnia i dotyczy powierzchni >5% całkowitej powierzchni ciała
oparzenie określone jest na >II stopnia

dziecko należy skierować do szpitala, gdyż oprócz zaopatrzenia chirurgicznego może wymagać intensywnej opieki medycznej.

Jak obliczyć % powierzchni/rozległości oparzenia?

U dzieci większych (>15 rż i dorosłych) można się kierować regułą tzw. dziewiątek Wallace’a.

Powierzchnia głowy, każdej z kończyn górnych stanowi 9%. Powierzchnia przednia tułowia to 18% (9% powierzchnia brzucha oraz 9% powierzchnia klatki piersiowej). Powierzchnia tylna tułowia stanowi również 18% powierzchni ciała. Powierzchnia każdej kończyny dolnej to odpowiednio 18%. Powierzchnia krocza 1%.

Z uwagi na zmiany proporcji ciała wraz z wiekiem metoda ta nie nie może być stosowana u dzieci <15rż. U niemowląt głowa stanowi bowiem około 19%, a u dorosłego około 7% ciała.

Jak więc ocenić % powierzchni ciała u dzieci? U dziecka po 1 rż określamy głowę na 18%, kończyny dolne na 14%, pozostałe części ciała jak w regule dziewiątek. Na każdy dodatkowy rok życia odejmujemy 1% z powierzchni głowy i dodaj po 0,5% do powierzchni każdej z kończyn dolnych.

Jestem świadoma, że wyliczenia te nie są proste. W szczególności w sytuacji stresu, kiedy dziecko cierpi i płacze, a Ty nie wiesz co robić. Dlatego też, jeśli powyższa metoda Cię przerasta, zapamiętaj inną, mniej dokładną, ale łatwą do zapamiętania:

Powierzchnia dłoni wraz z palcami odpowiada 1% powierzchni ciała.

Umiesz już ocenić % powierzchni poparzonego ciała. Teraz nauczymy się szybko ocenić głębokość oparzenia.

Jak ocenić głębokość oparzenia?

Głębokość oparzenia określamy według 4-stopniowej skali:

Powierzchowne oparzenie (stopień I) obejmuje uszkodzenie samego naskórka. Rana cechuje się wystąpieniem rumienia, nie tworzą się pęcherze. Rana jest bolesna. Prawidłowo leczona goi się w ciągu około tygodnia bez pozostawienia blizny.
Oparzenie pośrednie (stopień IIa) obejmuje naskórek i część grubości skóry właściwej. Klinicznie objawia się obecnością surowiczych pęcherzy, zaczerwienienia, jest bolesne. Goi się w ciągu około 2–3 tygodni bez pozostawienia blizny, mogą pozostawić niewielkie przebarwienia.
Oparzenie głębokie (stopień IIb) obejmuje naskórek i całą grubość skóry właściwej. Skóra najczęściej jest biała, może być bardzo bolesna, choć na skutek uszkodzenia nerwów czuciowych może nie boleć, goi się w ciągu kilku tygodni i pozostawia trwałą bliznę.
Oparzenie III stopnia oparzenie obejmuje pełną grubość skóry, z uszkodzeniem zakończeń nerwowych i naczyń krwionośnych. Skóra jest twarda, blada, „woskowa” lub brunatna, niewrażliwa na ból. Rana goi się trudno, pozostawiając blizny. Może być konieczne przeszczepienie skóry.
Najgłębsze oparzenia (IV stopnia) oparzenie obejmuje całą grubość skóry, sięgając do niżej położonych tkanek, takich jak mięśnie, ścięgna, kości. W badaniu klinicznym oparzona okolica ciała najczęściej jest zwęglona.

Co możesz zrobić w sytuacji oparzenia termicznego?

Potrafisz już bez problemu ocenić % poparzonej skóry oraz głębokość oparzenia. Dzięki tej cennej wiedzy możesz zdecydować czy podejmiesz się leczenia w domu, czy należy udać się do szpitala. Jeszcze raz powtórzę:

Możesz wdrożyć leczenie samodzielnie w domu, tylko w przypadku oparzenie I lub IIa stopnia, o powierzchni oparzenia nie większej niż 5%, z wykluczeniem okolic wstrząsorodnych i tylko u dziecka >1. rż.

Po pierwsze- ochładzaj ranę chłodną wodą (ok. 15–20°C) przez przynajmniej 15-20 minut.

Chłodzenie rany jest najważniejszym elementem pierwszej pomocy.

Zapamiętaj: pierwszy kwadrans po oparzeniu jest krytyczny dla dalszych następstw urazu.

W tym czasie bowiem dochodzi do wymiany ciepła w powłokach, a tym samym do pogłębienia uszkodzeń.

Nie schładzaj zbyt zimną wodą, nie okładaj rany kostkami lodu. W przypadku schładzania zbyt zimną wodą i/lub przez zbyt długi czas (>20 min) ryzykujemy wystąpienie hipotermii.

U dzieci do ukończenia 5. roku życia z rozległymi oparzeniami czas schładzania należy ograniczyć do 5 minut, z uwagi na ryzyko wstrząsu i hipotermii.

Po drugie- zastosuj środki miejscowe.

Rany po oparzeniu goją się najlepiej w wilgotnym (ale nie mokrym) środowisku. Warunki takie sprzyjają ponownemu naskórkowaniu i zapobiegają odwodnieniu (w oparzeniach utrata wody jest bardzo, bardzo duża).

Nałóż lek działający miejscowo lub opatrunek okluzyjny.

Postępowanie to złagodzi ból, sprzyja gojeniu się rany oraz zapobiega jej zakażeniu i wysuszeniu.

Leki miejscowe, które możesz zastosować w łagodnych oparzeniach: Panthenol, Alantan czy Bepanthen (myślę, że któryś z tych preparatów w domu masz na pewno, jeśli nie- zakup). W oparzeniach z pęcherzami zalecam maść Argosulfan (sól srebrowa sulfadiazyny)- jest to standardowy lek wykorzystywany w oparzeniach.

Nieocenione są też opatrunki okluzyjne hydrożelowe lub opatrunki zawierające jony srebra, np. Aqua-Gel, Aquacel, Aquacel Ag, Granuflex.

Opatrunki te w najnowszych badaniach uzyskały przewagę nad Argosulfanem, standardowym lekiem, stosowanym od lat w oparzeniach. Przyczyniają się one bowiem do szybszego gojenia się rany, lepiej łagodzą ból, wymagają również rzadszych zmian opatrunków. Możesz też nałożyć maść Argosulfan i przykryć ją opatrunkiem okluzyjnym.

Bez względu na to, czy nałożysz samą maść czy zastosujesz opatrunek żelowy, pamiętaj zawsze o dezynfekcji i jałowych gazikach i bandażach, którymi mozesz oczyścic ranę, jak i zabezpieczyć finalnie opatrunek.

Na pewno pamiętamy, jak oparzoną rączkę czy palec mamy i babcie smarowały masłem lub okładały białkiem jaja. Badania jednoznacznie podają, iż rany oparzeniowej NIE NALEŻY smarować masłem, kefirem, białkiem jaja, ani podobnymi „ludowymi” specyfikami. Nie przyspieszaja procesu leczenia, a mogą jedynie przyczynić się do rozwoju nadkażenia.

W oparzeniach łagodnych, powierzchownych dopuszczalne jest miejscowe nałożenie aloesu czy miodu.

Rany oparzeniowej nie należy też smarować maściami ze sterydami. Nie wykazano bowiem, aby miejscowe glikokortykosteroidy ograniczały reakcję zapalną, zatem nie należy ich stosować do leczenia powierzchownych oparzeń termicznych.

Po trzecie- podaj lek przeciwbólowy.

Rana oparzeniowa bardzo boli, podaj więc Paracetamol lub Ibuprofen w pełnej dawce najszybciej jak tylko dasz radę ( najlepiej w momencie chłodzenia rany).

Co z pęcherzami? Przebijać czy nie?

Postępowanie z pęcherzami po poparzeniu od zawsze budzi kontrowersje. Zalecenia są następujące:

Małe pęcherze (o średnicy poniżej 6 mm) należy zostawić nienaruszone. Duże pęcherze z cienkimi ściankami należy usunąć i nałożyć opatrunek. Prawdopodobnie pękną same i niezabezpieczone mogłyby się nadkazić.

Co robić po wygojeniu się rany?

Jeśli rana się wygoi, najprawdopodobniej na skórze pozostanie przebarwienie. Aby się nie utrwaliło- smarujemy je często głęboko nawilżającą maścia np. Alantanem czy Linomagiem oraz unikamy słońca (jeśli nie jest to możliwe- nakładamy krem z wysokim filtrem UV).

Jeśli oparzenie było głębsze (leczone już pod kontrolą lekarską) i jest ryzyko powstania blizny, możesz zastosować jak najszybciej po wygojeniu rany żel silikonowy np. Sutricon.

Jeśli podejmiesz się samodzielnie w domu leczenia oparzenia swojego dziecka (po wcześniejszej ocenie oparzenia na stopień I lub max IIa i rozległości poparzenia nie przekraczającej 5%) zapamiętaj: chłodzenie, leki przeciwbólowe oraz leki miejscowe to podstawa pierwszej pomocy. Warto mieć więc w domowej apteczce Panthenol, ewentualnie Argosulfan (ten na receptę) oraz kilka opatrunków okluzyjnych hydrofilowych.

Jeśli natomiast oceniłeś rozległość oparzenia na więcej niż 5% i/lub rana wygląda na conajmniej IIb, jeśli dziecko jest młodsze niż 1 rż, albo jeśli oparzenie dotyczy okolic wstrząsorodnych- bez wahania udaj się do szpitala. Nawet w takiej sytuacji podaj dziecku lek przeciwbólowy i rozpocznij ochładzanie rany pamiętając, iż pierwszy kwadrans po oparzeniu jest krytyczny dla dalszych następstw urazu.

Drogi Czytelniku, mam nadzieję, że powyższy post uświadomił Ci, jak wiele możesz zrobić w sytuacji poparzenia Twojego Dziecka (i nie tylko- treści dotyczą bowiem poparzeń każdej grupy wiekowej).

Jeśli uznasz, że post ten jest ważny dla Ciebie i ważny moze być dla innych- udostępniaj go i edukuj innych. Będę niezmiernie wdzięczna:)

I już teraz zapraszam do śledzenia moich kolejnych postów.
Zachęcam też do pozostawiania komentarzy.
Jeśli macie jakieś pomysły, sugestie co do kolejnych postów- piszcie śmiało:)

* Treści zawarte w blogu mają funkcję edukacyjną i nie mogą zastąpić osobistego kontaktu z lekarzem.