Drogi Rodzicu, będzie to post nie tylko edukacyjny, ale i bardzo osobisty. Opowiem Ci o bardzo groźnych bakteriach, które potrafią zabić- o meningokokach. Opowiem Ci też o moim osobistym lęku przed tą bakterią.

Jako pediatra, byłam świadkiem śmierci dziecka, które zmarło z powodu posocznicy meningokokowej. Jako matka, przy każdej gorączce mojego dziecka, bałam się ogromnie czy to aby nie meningokoki...do czasu szczepienia. Po szczepieniach, gorączki mojego dziecka już się nie boję. Boję się jednak nadal o moich nieszczepionych pacjentów. Ten lęk wpisany jest w mój zawód. Jednak Ty, Drogi Rodzicu nie musisz się bać.

Czym są meningokoki?

W języku łacińskim meningokoki to Neisseria meningitidis. Zawsze dziwiło mnie jak tak groźna i znienawidzona bakteria może mieć tak wdzięczną nazwę- Neisseria, prawda?

Ze względu na skład otoczki, bakterie te dzielą się na 13 grup serologicznych. Najistotniejsze pod względem chorobotwórczości (> 90% zakażeń na świecie) są meningokoki należące do pięciu serogrup: A, B, C, W135 oraz Y.

W Europie Środkowo-Zachodniej (w tym w Polsce) nawet 80% przypadków inwazyjnej choroby meningokokowej wywołują obecnie meningokoki grupy B. Jednak nie zawsze tak było. Jeszcze kilka lat temu dominował typ C. Po powszechnym wprowadzeniu szczepionki przeciwko Neisseria typ C w Europie, zapadalność na ten serotyp spadł do około 20%.

Na początku XX wieku powszechnie występowały meningokoki grupy A. Typ ten obecnie jest uważany za rzadki w krajach Europy Zachodniej, chociaż wciąż wywołuje epidemie w Afryce Subsaharyjskiej.

W Stanach Zjednoczonych dominują meningokoki grupy Y, która to staje się coraz częstsza także w Wielkiej Brytanii i Polsce.

Znajomość epidemiologii występowania serotypów Neisseria w różnych rejonach świata jest istotna w kontekście szczepień i np.planowania podróży.

W Polsce zgłaszanych jest rocznie około 300 przypadków inwazyjnej choroby meningokokowej.

Przeważają zachorowania wywołane przez meningokoki należące do serogrupy B (szacuje się około 70% przypadków, głównie u małych dzieci) oraz serogrupy C.

Pozostałe serogrupy występują rzadko (W135 około 3%, grupa Y około 4%), choć w niedawnym czasie odnotowano śmierć dziecka z powodu sepsy meningokokowej rzadko spotykanego dotyczas typu Y.

Dla kogo meningokoki są najgroźniejsze?

Zakażenia meningokokowe występują na całym świecie u osób w każdym wieku, jednak najczęściej u dzieci w pierwszych latach życia (od 3 miesięcy do 2–5 lat). Drugi szczyt liczby zachorowań dotyczy młodzieży i młodych dorosłych (15–24 lata).

Przebywanie w miejscach zatłoczonych, takich jak żłobki, przedszkola, internaty i koszary, mieszkanie w dużych skupiskach i rodzinach są najczęstszymi czynnikami ryzyka zakażenia meningokokami.

Powszechnie wiadomo, że stany przebiegające z upośledzeniem odporności, wielokrotnie zwiększają ryzyko rozwoju inwazyjnej choroby meningokokowej.

Miej proszę na uwadze, że zakażenia meningokokowe nie dotyczą tylko osób z grup ryzyka i zazwyczaj występują u wcześniej zdrowych osób.

Badania pokazują, iż bakterie te bezobjawowo kolonizują okresowo górne drogi oddechowe od 8 do nawet 25% populacji. Nosicielstwo nie daje żadnych objawów klinicznych i jest częstsze u nastolatków, osób palących tytoń oraz osób mieszkających w warunkach dużego zagęszczenia.

Nie każde nosicielstwo przekształca się w chorobę inwazyjną. Mechanizm tego zjawiska nie został do końca poznany. Składają się na to czynniki wirulencji i zjadliwość poszczególnych szczepów meningokoków, czynniki środowiskowe, jak również indywidualne uwarunkowania immunologiczne i genetyczne gospodarza.

Jak dochodzi do zakażenia meningokokami?

Do zakażenia dochodzi poprzez ślinę lub wydzieliny układu oddechowego. Z tego powodu więcej zachorowań meningokokowych obserwujemy w miesiącach jesienno-zimowych, gdy powszechne są infekcje dróg oddechowych, z towarzyszącym kaszlem czy katarem.

Badania potwierdzają, że infekcje wirusowe i mykoplazmatyczne same w sobie także ułatwiają osiedlanie się tych bakterii i sprzyjają szerzeniu nosicielstwa.

Objawy zakażenia meningokokami

Zakażenie meningokokami najczęściej przebiega jako niezmiernie groźna, gwałtownie postępująca, zagrażająca życiu inwazyjna choroba meningokokowa.

Przebiega ona najczęściej jako sepsa czyli posocznica (jest to gwałtownie uogólniona reakcja zapalna organizmu na zakażenie), ropne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych lub sepsa z równoczesnym zapaleniem opon.

Wysoka gorączka, ból głowy, światłowstręt, sztywność karku, drgawki, zaburzenia świadomości, wysypka o charakterze wybroczyn, szybko postępujący wstrząs to pierwsze objawy, które mogą postępować niezmiernie szybko, w tempie wprost piorunującym.

Zakażenie meningokokowe często określane jest piorunującą posocznicą meningokokową.

Zawsze też uczulam wszystkich rodziców, by w trakcie gorączki swojego dziecka byli czujni. Jeśli gorączka jest trudna do opanowania i jeśli pojawi się w jej przebiegu wysypka, która nie blednie przy uciśnięciu, tzw. wybroczyny- bezwzględnie muszą udać się z dzieckiem do szpitala! Wybroczyny takie od kilku pojedynczych zmian, często pojedynczych "kropek", mogą w tempie piorunujacym, w ciągu kilku nawet godzin, rozsiać sie ma ciele (spójrz na kolejne dwa zdjęcia poniżej).

Pouczam też zawsze rodziców moich pacjentów, czym jest tzw. test szklanki, który jest pomocny w odróżnianiu wysypki o typie wybroczyn. Uciskamy dnem szklanki skórę z wysypką, jeśli pod wpływem tego ucisku wysypka nie zblednie- to z dużym prawdopodobieństwem są to właśnie wybroczyny. Możesz też "naciągnąć skórę" i sprawdzić czy zmiany zbledną. 

Zmiany o typie wybroczyn nie znikają po "naciągnięciu skóry" lub w teście szklanki. Są najczęściej ciemnoczerwone, bordowe lub nawet czarne i mogą być objawem rozwijającej się groźnej posocznicy meningokokowej. 

Zapamiętaj proszę - we wczesnej fazie choroby objawy mogą być nie do odróżnienia od powszechnie występujących infekcji. Wysoka gorączka np. typowo występuje w przebiegu choćby trzydniówki. U małych niemowląt z zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych objawy mogą być bardzo niecharakterystyczne, a w posocznicy małe dziecko nawet nie musi gorączkować. Choroba ta jest więc bardzo podstępna, a kiedy już zaprezentuje typowe objawy- przebiega w tempie piorunującym i zagrażającym życiu.

Podejrzenie inwazyjnej choroby meningokokowej powinny zawsze wzbudzać następujące objawy występujące u chorego dziecka, szczególnie jeśli stwierdza się je łącznie. Są to:

• wysoka gorączka

• nieblednąca przy ucisku wysypka, tzw wybroczyny

• zaburzenia świadomości

• zimne ręce i stopy

• ból kończyn (dolnych)

• ból głowy

• sztywność karku

• ogniskowe objawy neurologiczne

• skóra marmurkowata/wydłużony czas powrotu kapilarnego

• objawy wstrząsu

Jak leczymy chorobę meningokokową?

Leczenie choroby meningokokowej zawsze wymaga hospitalizacji, a często musi być prowadzone na oddziale intensywnej opieki medycznej. Polega ono na podawaniu antybiotyków oraz intensywnej terapii i leczeniu podtrzymującym.

Jak groźna może być choroba meningokokowa?

Posocznica meningokokowa wiąże się niestety z bardzo dużą śmiertelnością, sięgającą nawet 30%. Poza wysoką śmiertelnością, groźne bardzo są powikłania neurologiczne.

Do trwałych powikłań ropnego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych należą: wodogłowie, padaczka, głuchota, porażenia ruchowe oraz upośledzony rozwój umysłowy. Najczęstszymi powikłaniami sepsy są zmiany zatorowo-zakrzepowe, których następstwem może być martwica dystalnych części kończyn, a nawet amputacje.

Możemy jednak zabezpieczyć się przed meningokokami

Na szczęście dostępna jest profilaktyka zachorowania na meningokoki w postaci szczepień. W zależności od epidemiologii występowania poszczególnych typów meningokoków w różnych rejonach świata, rekomendowane są różne szczepionki w różnych krajach.

Dostępne są następujące szczepionki (wszystkie w naszym kraju niestety są w pełni odpłatne):

-przeciwko typowi B - Bexsero oraz Trumenba

-przeciwko typowi C- NeisVac-C, Meningitec

-przeciwko typowi A,C,Y,W135- Nimenrix oraz Menveo

Większość tych szczepionek można podac dzieciom już w okresie niemowlęctwa. Polecam, byś omówił ze swoim pediatrą kwestię doboru szczepionki dla Twojego dziecka oraz ustalenia schematu szczepień.

Jeśli doszło do kontaktu z osobą, która zachorowała na inwazyjną chorobę meningokokową, nie oznacza to, że osoba ta również zachoruje. Konieczne jest w takiej sytuacji szybkie wdrożenie profilaktyki poekspozycyjnej, czyli podanie odpowiednich antybiotyków, które zabezpieczą przed rozwinięciem choroby. W tym celu konieczne jest niezwłoczne zgłoszenie się do lekarza. Osoba taka otrzyma jednorazową dawkę leku- w postaci doustnej lub w zastrzyku domięśniowym, w zależności od wieku.

Drogi Rodzicu, mam nadzieję, że powyższy blog, pomimo poważnej tematyki, okazał się być interesującym. Moim celem absolutnie nie było Cię straszyć. Chciałam jedynie, byś miał świadomość groźnych meningokoków, na które narażone jest Twoje Dziecko. Masz teraz wiedzę, która pozwoli Ci ocenić stan Twojego dziecka w razie zachorowania i w razie niepokojących objawów, sugerujących chorobę groźną- szybkiego reagowania.

Masz też wiedzę o dostępnej profilaktyce. Zaszczepienie dziecka przeciw meningokokom może zabezpieczyć je przed tym groźnym zachorowaniem. Da Ci też osobisty spokój i poczucie, że Twoje Dziecko jest chronione w każdych warunkach: w żłobku, przedszkolu, na zielonej szkole, koloniach, czy wakacji u dziadków, w miejscach, gdzie sam nie będziesz mógł szybko ocenić stanu swojego dziecka w trakcie zachorowania.

I już teraz zapraszam do śledzenia moich kolejnych postów.
Zachęcam też do pozostawiania komentarzy.
Jeśli macie jakieś pomysły, sugestie co do kolejnych postów- piszcie śmiało:)

* Treści zawarte w blogu mają funkcję edukacyjną i nie mogą zastąpić osobistego kontaktu z lekarzem.