Drogi Rodzicu, bardzo często przychodzisz do mnie pełen niepokoju ze swoim odwodnionym dzieckiem. Kiedy pojawia się ostra biegunka, często z wymiotami- nie wiesz co robić. Nie wiesz czy podawać gorzką czy słodką herbatę, zrobić kompot z jabłka czy może jednak podać sok marchwiowy... Babcia podstawia tłusty rosół z kaczki, a media promują coca colę. Jesteś zdezorientowany.

Ostra biegunka jest jedną z najczęstszych chorób dziecięcych i bardzo częstą przyczyną hospitalizacji.

Postanowiłam więc napisać ten post by Cię uświadomić, byś wiedział jak postępować w przypadku ostrej infekcji żołądkowo-jelitowej Twojego dziecka. Poświęć więc proszę chwilę i wczytaj się uważnie w poniższe zalecenia. Gwarantuję Ci, że Twoja wiedza zaprocentuje.

Kiedy możemy rozpoznać biegunkę

Według definicji Światowej Organizacji Zdrowia biegunkę rozpoznaje się wtedy, jeśli dziecko lub niemowlę karmione sztucznie oddaje 3 lub więcej luźnych lub wodnistych stolców w ciągu 24 godzin. Definicja ta nie odnosi się do niemowląt karmionych wyłącznie piersią, mogą one bowiem oddawać kilka, a nawet kilkanaście stolców na dobę- to wszystko jest w zakresie normy. U tych dzieci biegunkę rozpoznajemy dopiero wtedy, kiedy zwiększa się nagle częstość oddawania stolców lub zmienia wyraźnie ich charakter. Czasami ostrej biegunce towarzyszy gorączka lub/i wymioty.

Co jest najczęstszą przyczyną biegunki?

Najczęstszą przyczyną ostrej biegunki infekcyjnej u dzieci są zakażenia wirusowe, zwłaszcza wywołane przez Rotawirusy (w mniejszym procencie również Adenowirusy, Norowirusy i inne). To właśnie Rotawirusy odpowiadają za większość zakażeń żołądkowo-jelitowych u dzieci do 5 roku życia.

Szacuje się, że do 5 roku życia 95% nieszczepionych dzieci przeciw rotawirusom przechodzi co najmniej jedną infekcję.

Miej na uwadze proszę, jak bardzo zakaźny jest to wirus. Na rękach pozostaje przez kilka godzin, na stałych przedmiotach (np. klamki) czy w wodzie- do kilku tygodni.

Choroba jest bardzo, bardzo zakaźna. Nierzadko wraz z chorującym dzieckiem, choruje kilka dni później cała rodzina.

Dlatego tak ważne jest przestrzeganie wzmożonych zabiegów higienicznych. Myjemy ręce, dezynfekujmy je po każdej zmianie pieluszki, po każdym wprost kontakcie z chorym dzieckiem.

Zdecydowanie rzadziej biegunka jest wynikiem infekcji spowodowanej przez bakterie lub zatrucie egzotoksynami. Sporadycznie natomiast przyczyną ostrej biegunki jest zarażenie pierwotniakami lub pasożytami jelitowymi.

Co możesz zrobić kiedy dziecko się odwadnia

Zapamiętaj- ostra biegunka (często z towarzyszącą gorączką i wymiotami) bardzo szybko prowadzi u dzieci do odwodnienia. Dziecko traci wraz z biegunką (i wymiotami) nie tylko wodę ale i niezbędne elektrolity.  Ponadto w gorączce dodatkowo zapotrzebowanie na płyny jest większe. Musisz szybko reagować!

Poimy dziecko- to podstawa!

Podstawowe zalecenie to- obfite pojenie, często i w małych ilościach. Jeśli dziecko odmawia picia lub wymiotuje po większej objętości- dopajaj łyżeczką lub strzykawką- nawet po kilka ml co kilka minut. Czasami sytuacja wymaga podaży co kilka minut tak małej objętości całą noc- poproś o pomoc kogoś, by czuwał przy dziecku wraz z Tobą.

Zapamiętaj- poimy dziecko zawsze chłodnymi napojami. Ciepłe napoje wzmagają wymioty! Ponadto w gorączce również rekomendowane są chłodne napoje.

Jakie napoje podajemy dziecku?

Zalecane są: woda niegazowana; chłodna, słaba, lekko osłodzona herbatka; kompot z jabłek, kompot z suszonych borówek; rozrzedzony, lekko osłodzony kisiel owocowy.

Dziecko, które jest odwodnione i odmawia jedzenia, potrzebuje glukozy- dlatego też możemy lekko dosłodzić napoje. Jednak z umiarem! Unikamy przesłodzonych napojów!

Unikamy: ciepłych napojów; słodkich soków (np. z kartonów lub marchewkowych Kubusiów); mocnej, gorzkiej herbaty; napojów gazowanych; coca coli.

Coca cola i inne przesłodzone napoje, ze względu na wysoką zawartość sacharozy i wysoką osmolarność tylko pozornie nawadniają organizm. Tak naprawdę ściągają wodę i dodatkowo odwadniają! Mogą też nasilić wymioty i biegunkę.

Ile podajemy dziecku płynów?

Obowiązuje zasada, że dziecko może pić bez żadnych ograniczeń (najlepiej doustny płyn nawadniający).

Zapamiętaj- dobowe zapotrzebowanie na płyny musi być zapewnione.

Bardzo prosto możesz wyliczyć podstawę zapotrzebowania płynowego u swojego dziecka:

• 1–10 kg mc. – 100 ml/kg mc.

• 10–20 kg mc. – 1000 ml + 50 ml/kg mc. na każdy kg >10 kg mc.

• >20 kg mc. – 1500 ml + 20 ml/kg mc. na każdy kg >20 kg mc. 

(np. u dziecka o wadze 15 kg liczymy: 1000ml to do 10kg + 250 ml powyżej 10kg (5 x 50) w sumie- 1250ml.)

Po wyliczeniu z wzoru dobowego zapotrzebowania dla swojego dziecku określisz ilość płynów jakie BEZWZGLĘDNIE dziecko na dobę musi przyjać. I to jest absolutne minimum!

To nie wszystko- wstępna faza nawadniania trwa 4–6 godzin i w tym czasie u dziecka odwodnionego w stopniu umiarkowanym należy podać ok. 75 ml/kg mc. w celu uzupełnienia niedoboru płynu.

Po wstępnym nawodnieniu należy powrócić do pojenia wg. wyliczonego powyżej dobowego zapotrzebowania płynowego.

Kolejna bardzo istotna uwaga! Musisz pamiętać, że po każdym oddanym biegunkowym stolcu lub wystąpieniu wymiotów musisz podać dziecku dodatkową porcję płynów w ilości około 10 ml/kg masy ciała.

Upraszczając, na każdy płynny stolec lub wystąpieniu wymiotów:

• dziecko poniżej 2 rż. powinno otrzymać dodatkowo 50—100 ml płynów (¼—½ kubka).

• dziecko w wieku od 2 do 10 lat – 100–200 ml płynów (½—1 kubek).

Jak wspomniałam już powyżej, dziecko wraz z biegunką i wymiotami traci nie tylko wodę, ale i elektrolity.

Bardzo istotne jest dostarczenie choremu dziecku elektrolitów

Odpowiednikiem dożylnych kroplówek, które stosujemy w szpitalach są doustne płyny nawadniające np. Gastrolit, Orsalit, Hydronea, Acidolit, Floridral, Hipp ORS 200 (ten w słoiczku w postaci smakowego soku w buteleczkach po 200ml), Aminodral itp.)

Dobór produktu jest dowolny, każdy ma nieco inny smak, więc należy próbować. Jednak niestety wszystkie te produkty są słone w smaku i tego nie unikniemy:( Jeśli dziecko nie akceptuje słonego smaku elektrolitów- spróbuj dolać odrobinę soku z malin lub rozpuścić saszetkę w słonej, lekkiej zupce, np. krupniku. Bez względu na wszystko- nie poddawaj się, i próbuj! Elektrolity to obok płynów podstawa w leczeniu dziecka odwodnionego.

Jaką dietę zastosować?

W przypadku poważnego odwodnienia- w ciągu pierwszych około 4 godzin intensywnego nawadniania nie podajemy nic do jedzenia, tylko poimy. Po tym czasie stopniowo rozszerzamy dietę.

Podstawą diety w dziecka odwodnionego jest dieta lekkostrawna.

Zalecane są:  posiłki oparte na gotowanej skrobi i kaszach (ryż np. gotowany z jabłkiem i kaszki ryżowe, makaron, ziemniaki, pszenica, owies). Możesz podać też dziecku sucharki, kilka herbatników lub biszkoptów, chrupki kukurydziane, słone paluszki, pieczywo chrupkie ryżowe, pieczywo białe, pszenne (np. pszenna bułka posmarowana lekko masłem i ulubionym dżemem lub miodem).

Zalecamy też lekkie zupy najlepiej z ryżem lub kaszą np. krupnik lub gotowane warzywa (np. ziemniaki, bataty, marchewkę) i gotowane mięsko w małej ilości. Dozwolone jest podanie bananów lub gotowanych owoców, np. jabłek z kompotu. Możesz też zrobić dziecku kisiel owocowy.

Unikamy: surowych warzyw i owoców ( z wyjątkiem bananów i borówek- te są wskazane w biegunce), wędlin, pieczywa razowego, słodyczy, chipsów, produktów przetworzonych, tłustych, treściwych zup ( w tym np. tłustego hiperosmolarnego rosołu), pieczonych mięs, placków itp.

Często spotykam się z praktyką odstawiania dziecka od piersi w czasie biegunki lub wymiotów.

Zapamiętaj- jeżeli niemowlę jest karmione piersią, to niezależnie od sposobu nawadniania, przez cały okres trwania biegunki powinno się kontynuować karmienie naturalne. U niemowlęcia karmionego sztucznie mlekiem modyfikowanym kontynuujemy jego podawanie. Generalnie staramy się karmić częściej, a w mniejszych ilościach.

Jakie leki możemy podać?

Często zalecam podanie dziecku leków uzupełniających leczenie. Mamy dostępne następujace leki:

• Probiotyki o udokumentowanym klinicznie działaniu skracającym czas trwania ostrej biegunki

Probiotyki te zawieraja jeden z dwóch przebadanych szczepów bakterii probiotycznych: Lactobacillus GG (np.Dicoflor) i Saccharomyces boulardii (np.Enterol). Możesz też podać produkt zawierajacy w swym składzie oba powyższe szczepy (np. Enteromax, Osłonik Max).

• Smecta

Można rozważyć jako dodatek do standardowej terapii nawadniającej. Jednak jej smak często jest nieakceptowalny przez dzieci. Możesz jednak próbować.

• Leki przeciwbólowe

Ibuprofen oraz Paracetamol- ten bardziej preferowany w odwodnieniu. W gorączce leczenie przeciwgorączkowe konieczne- omówione w osobnym poście.

• Drotaweryna czyli No-spa o działaniu rozkurczowym

W przypadku silnego, skurczowego bólu brzucha można podać dziecku doraźnie ten lek (jednak tylko po 6 roku życia, u dzieci młodszych tylko po konsultacji pediatrycznej).

• Tasectan (taninian żelatyny)

Lek ten tworzy warstwę ochronną błony śluzowej żołądka. Można podać już poniżej 3 roku życia. Saszetki można zmieszać z płynem lub posiłkiem, są dość dobrze akceptowalne w smaku przez dzieci.

• Hidrasec (racekadotryl)

Lek dostępny w saszetkach dla dzieci powyżej 3 miesiąca życia. Skutecznie hamuje biegunkę bez działań ubocznych dla organizmu. Lek dostępny na receptę po omówieniu ze swoim pediatrą.

• Leki o działaniu przeciwwymiotnym

U dziecka wymiotującego czasem podejmuję próbę leczenia przeciwwymiotnego w warunkach domowych preparatem Ondansetron. Jednak jego podanie musi być ordynowane przez pediatrę po dokładnym zbadaniu dziecka i pouczeniu rodziców.

• Loperamid (lek hamujacy motorykę przewodu pokarmowego)

Lek raczej przeciwwskazany do stosowania u dzieci. Jeśli podajemy, to tylko doraźnie i tylko >6rż, tylko w biegunce bez krwi i bez wysokiej gorączki!

Zdecydowanie nie zaleca się też podawania dzieciom takich preparatów, jak: leki adsorbujące toksyny bakteryjne (np. węgiel aktywowany), antybiotyki i chemioterapeutyki ( bez wskazań medycznych).

Antybiotyki wskazane są tylko w leczeniu etiologii bakteryjnej biegunki, a ta wymaga diagnostyki i co za tym idzie bezwględnie kontroli pediatrycznej.

Ile trwa ostra wirusowa biegunka?

Bardzo często pytasz mnie, ile to potrwa? Jesteś w niepokoju, bo biegunka trwa już tyle dni.

Zapamiętaj więc proszę- o ile zastosowane zostanie właściwe postępowanie (patrz wyżej), w większości przypadków ostra biegunka zakaźna, zarówno wirusowa, jak i bakteryjna, ustępuje samoistnie w ciągu 5—7 dni.

Wymioty towarzyszące biegunce utrzymują się zwykle przez 1—2 dni.       

Kiedy udać się do lekarza?

Bezwględnie udaj się do pediatry, w przypadku:

• braku możliwości nawadniania doustnego (gwałtowne wymioty, brak chęci połykania itp),
• pogorszenia się stanu ogólnego dziecka (dziecko apatyczne, senne, w gorszym kontakcie),
• wysokiej gorączki, drgawek,
• silnego bólu brzucha niereagującego na podane leki przeciwbólowe,
• pojawienia się krwi w stolcu,
• przedłużającej się biegunki powyżej tygodnia,
• ograniczonej znacznie mikcji czyli ilości oddawanego moczu,
• kiedy Twoje dziecko ma chorobę towarzyszącą jak np. cukrzycę, czy choroby nerek,
• lub po prostu Twojego znacznego niepokoju

Pilnie skonsultuj się w tych przypadkach z pediatrą. Być może wskazana będzie hospitalizacja.

Przeciw Rotawirusom dostępne są szczepienia

Kiedy Rodzice przychodzą do mnie na pierwszą wizytę patronażową ze swoim Maluszkiem zawsze omawiamy planowane szczepienia. Wtedy też wspominam o szczepieniach przeciw Rotawirusom.

Szczepienie to niestety nie jest refundowane w naszym kraju i wiąże się ze znacznym wydatkiem.

Możemy je rozpocząć od 6 tygodnia życia i podajemy 2 lub 3 dawki ( zależnie od rodzaju szczepionki- mamy dostępny Rotarix i RotaTeq) i zakończyć je musimy do 24 tygodnia życia dziecka.

Szczepienie jest doustne i dobrze tolerowane przez dzieciaczki.

Wspominam też zawsze, że nie daje ono 100% gwarancji, że dziecko nie zachoruje. Obszerne badania naukowe podają wysoką skuteczność szczepienia, w granicach 80-98%. Jednak nawet jeśli dziecko zachoruje, przebieg choroby najczęściej jest łagodny i realne jest uniknięcie hospitalizacji.

Do Ciebie więc należy decyzja czy zdecydujesz się na szczepienie swojego dziecka. Wszelkie wątpliwości radzę dokładnie omówić ze swoim pediatrą.

Drogi Rodzicu, jako że statystyki są nieubłagalne i praktycznie każde dziecko zachoruje za ostrą biegunkę do 5 roku życia, mam nadzieję, że powyższa wiedza okaże się Tobie pomocna. Mam też nadzieję, że dzięki niej bez nadmiernego stresu będziesz wiedział jak reagować i pomóc swojemu dziecku.
 

I już teraz zapraszam do śledzenia moich kolejnych postów.
Zachęcam też do pozostawiania komentarzy.
Jeśli macie jakieś pomysły, sugestie co do kolejnych postów- piszcie śmiało:)

* Treści zawarte w blogu mają funkcję edukacyjną i nie mogą zastąpić osobistego kontaktu z lekarzem.